Czy roczną produkcję śmieci da się zredukować do jednego, niewielkiego słoika? Współcześnie, kiedy niemal wszystkie produkty lądują na sklepowych półkach w plastikowych opakowaniach, wydaje się to niemożliwe. Tymczasem zwolennicy ruchu zero waste przekonują, że niedużym wysiłkiem można ograniczyć wytwarzanie śmieci niemal całkowicie. 

Do ruchu mającego na celu wyeliminowanie śmieci z codziennego życia przekonuje się coraz więcej osób na całym świecie. Jego popularności sprzyjają dotkliwie odczuwane zmiany klimatyczne, rosnąca świadomość ekologiczna, moda na minimalizm i przesyt konsumpcjonizmem. Zero waste (no waste) odpowiada na nadmiar ograniczaniem się, refleksją na niekontrolowane zakupy. Wyrasta z potrzeby dołożenia swojej cegiełki do budowy świata bardziej przyjaznego środowisku.   

Ta idea nie jest nowa. Narodziła się w Ameryce już pół wieku temu i od tej pory stopniowo się tam rozwijała. Jednak prawdziwy rozgłos przyniosła temu stylowi życia dopiero Bea Johnson, Amerykanka francuskiego pochodzenia, autorka bloga Zero Waste Home i książki Pokochaj swój dom, która od 2009 r. podpowiada, jak żyć bez śmieci. 

5 zasad zero waste 

To właśnie ona sformułowała 5 zasad, jakimi kieruje się każdy zwolennik no waste. Są to: REFUSE - odmawiaj, REDUCE - ograniczaj, REUSE - wykorzystuj ponownie, RECYCLE - segreguj i ROT - kompostuj. Do tej listy niektórzy dodają zalecenie RETHINK, czyli przemyśl i REPAIR, to znaczy naprawiaj. Reguły te znajdują zastosowanie w niemal każdej życiowej aktywności. 

Z artykułu dowiesz się, jak w zgodzie z tymi zasadami robić zakupy zero waste. Zakupy są bowiem tą częścią naszej codzienności, w której możemy zmienić najwięcej. To w ich efekcie generujemy największe ilości odpadów. A co za tym idzie - to one dają największą możliwość ich ograniczenia. Natomiast w trzech kolejnych wpisach z cyklu podpowiemy Ci, jak być zero waste w domu, podróży i praktyce jogi.

8 kroków do zakupów zero waste

Krok nr 1. Planuj

Zanim kupisz, dobrze zaplanuj zakupy, uwzględniając tylko to, co niezbędne. Pomoże Ci w tym lista, którą najlepiej stworzyć w przeznaczonej do tego aplikacji albo notatniku w telefonie. Jeśli nie rozstajesz się ze smartfonem, na pewno o niej nie zapomnisz przed wyjściem na zakupy. Nie wyprodukujesz też niepotrzebnych odpadów. 

Poza tym lista pozwoli Ci zaoszczędzić czas, który przeznaczył(a)byś na przeglądanie sklepowych półek w poszukiwaniu zakupowych inspiracji. Dzięki niej wiesz też, jak zorganizować wyjazd na zakupy zero waste. To znaczy, dokąd się udać po potrzebne produkty i jak dużo toreb i woreczków ze sobą zabrać (więcej o nich w dalszej części artykułu). 

Krok nr 2. Ograniczaj (reduce)

Zakupy planuj z niedużym wyprzedzeniem, aby mieć pewność, że wykorzystasz nabyte produkty przed upływem ich terminu ważności do spożycia. Staraj się więc nie kupować na zapas. Nie ulegaj promocjom i opieraj się chwilowym pokusom. To druga zasada zero waste: ograniczaj (reduce). 

Dotyczy ona również produktów niespożywczych. Czy najnowszy model smartfona na pewno jest Ci potrzebny? Czy koniecznie musisz mieć tę bluzkę? Czy zamiast kupować pochopnie nową lodówkę da się ją naprawić? Przed każdym zakupem warto stawiać sobie podobne pytania i dać czas na zastanowienie, mając na uwadze, jak dużym obciążeniem dla planety są odpady elektroniczne, plastiki i nienadające się do przetworzenia śmieci. 

Krok nr 3. Odmawiaj (refuse)

Odmawiaj sobie i innym. Pierwsza zasada no waste oznacza rezygnację z kupowania i przyjmowania rzeczy, które Tobie nie przyniosą pożytku, zaszkodzą za to obciążonej odpadami planecie. Wymaga to wypracowania grzecznego, ale stanowczego odruchu odmawiania wszystkiego, co po chwili będzie musiało wylądować w śmietniku. Jak zastosować tę regułę na zakupach? Nie zabieraj ulotek i paragonów ze sklepów. Nie przyjmuj darmowych próbek kosmetyków w drogeriach. Odmawiaj też pakowania zakupów do plastikowych woreczków. 

Krok nr 4. Używaj wielorazowych opakowań (reuse)

Foliówki zamień na wielorazowe opakowania i torby na zakupy. Zawsze miej je przy sobie (np. w torebce, samochodzie, kieszeni kurtki) na wypadek niezaplanowanych zakupów.  

Do bawełnianych woreczków na zakupy, torebki typu paryżanka, plecaka albo wózka na kółkach wygodnie załadujesz wszystkie zakupione produkty. Jeśli kupujesz ser, wędliny czy twaróg, poproś sprzedawcę o zapakowanie ich do szklanego pojemniczka lub plastikowego pudełeczka, który masz przy sobie. Natomiast do spakowania większej ilości warzyw i owoców przyda Ci się woreczek wielorazowy jutowy lub bawełniany, do pieczywa - lniany. Dobrym pomysłem jest również stosowanie opakowań wymiennych, np. wytłaczanek na jajka czy słoików. To świetny przykład zastosowania zasady wykorzystaj ponownie (reuse) w praktyce. 

Krok nr 5. Kupuj “luzem” 

Korzystanie z własnych pojemników najlepiej udaje się w sklepach zero waste. Zaopatrzysz się w nich w produkty sypkie sprzedawane “luzem”, np. makarony, kasze, ryż, mąkę, przyprawy i wiele innych, które możesz spakować do własnej siatki bawełnianej, słoika czy pojemniczka. 

Niestety w Polsce wciąż funkcjonuje niewiele sklepów tego typu, dlatego warto szukać dla nich alternatyw. Możliwość zakupu orzechów, płatków owsianych, suszonych owoców czy nasion do własnych opakowań istnieje w wielu supermarketach i na targowiskach. A być może daje ją także Twój sklep osiedlowy? Kupowanie luzem pozwoli Ci uniknąć plastiku, który jest niebezpieczny nie tylko dla planety, ale i zdrowia. 

Krok nr 6. Wybieraj produkty w opakowaniach do recyklingu (recycle)

Jeżeli natomiast nie jesteś w stanie zrezygnować z gotowych opakowań, staraj się wybierać te nadające się do recyklingu, najlepiej z papieru i szkła. W kartonikach bywają dostępne kosmetyki w kostce, patyczki do uszu. W szklanej butelce możesz natomiast kupić napoje, sosy do makaronu, majonez, a w słoiczkach - smaczne pasty warzywne. Te opakowania warto później wykorzystać ponownie, np. do przechowania własnych przetworów albo zabrać na zakupy. 

Krok nr 7. Zakupy zero waste przez internet. Kupuj świadomie

A może wolisz kupować przez internet? Sprawdź, w jaki sposób sklep spakuje Twoje zamówienie. W wielu przypadkach produkty są szczelnie owinięte folią bąbelkową i umieszczone w plastikowych woreczkach. Tak z kupioną rzeczą dostajesz w pakiecie ogrom szkodliwych dla środowiska śmieci. Nie musi tak być. Dla przykładu w Yoga Bazar wszystkie produkty (poza wybranymi, najbardziej podatnymi na uszkodzenia) są pakowane w kartony, zabezpieczane papierem i papierowym odpowiednikiem folii bąbelkowej. Takie rozwiązanie jest znacznie bardziej przyjazne środowisku. 

Poza tym w wiadomościach do sprzedawców warto zaznaczać prośbę o to, aby nie dodawali do zamówienia ulotek i próbek produktów. 

Krok nr 8. Stawiaj na jakość, a nie ilość

Dokonując zakupów zero waste, zwracaj też uwagę na jakość produktów. To ważne, bo tanie urządzenie lub ubranie najprawdopodobniej szybko stanie się odpadem i wymusi kolejny zakup. Z tego powodu warto inwestować w solidne akcesoria, które posłużą jak najdłużej. W przypadku ubrań najlepiej kupować te z naturalnych materiałów (np. lnu, bawełny organicznej), produkowane w Polsce i pochodzące od marek, które kierują się ekologicznymi wartościami.  

Zasady te warto wprowadzać stopniowo, choć konsekwentnie. Dzięki temu zero waste zamiast być wyzwaniem ponad siły, okaże się fascynującą przygodą dla polepszenia losu planety. W myśl zasady, że największe zmiany zaczynają się od małych kroków.