Przewodnik po stylach jogi

Hatha Joga, Ashtanga Joga, Joga Iyengara, Vinyasa flow, Yin Joga, Hot Joga, Bikhram Joga, Aerial Joga, Acro Joga, Sivananda Joga, Kundalini Joga… Gdy powstaje nam w głowie myśl, że chcemy pójść i spróbować poćwiczyć jogę, to nie zdajemy sobie sprawy z faktu, że stylów jogi jest tak wiele. W gąszczu nazw ciężko zorientować się, gdzie powinniśmy skierować swoje pierwsze kroki. Dodatkowo sprawę komplikuje częste pomieszanie/dublowanie znaczeń, które szczególnie tyczy terminu Asztanga Joga i Hatha Joga. Spotkałem się nie raz z tym, że osoby mające intencję rozpoczęcia swojej przygody z jogą, nieraz odwlekają z tego powodu decyzję o pójściu na zajęcia. Stąd decyzja o napisaniu tego artykułu. Liczę, że pomoże on lepiej zorientować się w bogatej jogowej ofercie.

Pomieszanie pojęć

Na wstępie trzeba podkreślić, że często używany termin Hatha Joga, jest pojęciem szerszym i nie odnosi się do żadnej konkretnej metody czy stylu praktyki jogi. Większość znanych na Zachodzie styli jogi można zaliczyć do Hatha Jogi. Hatha Joga oznacza w największym skrócie praktykę Asan (ćwiczeń jogi) i Pranajamy (ćwiczeń oddechowych). Jednakże często można spotkać się z używaniem pojęcia Hatha Joga jako określenia delikatniejszych zajęć o wolniejszym tempie, bez dynamicznych przejść przeznaczonych dla początkujących i tych, którzy szukają relaksu np. po ciężkim dniu pracy.

Ashtanga Joga (aṣṭāṅga; aṣṭā znaczy osiem; āṅga znaczy człon) z kolei w swoim głównym znaczeniu oznacza ośmiostopniową ścieżkę jogi. Jest innym określeniem ścieżki Radża Jogi, jogi królewskiej. W tym znaczeniu zawiera w sobie Hatha Jogę, gdyż Asany i Pranajama to odpowiednio 3. i 4. człon Ashtanga Jogi. Jednakże ten termin ma również węższe znaczenie. Albowiem używany jest w określeniu do najbardziej znanej dynamicznej odmiany jogi, którą opisuje poniżej. W tym znaczeniu Ashtanga Joga jest jedną z form Hatha Jogi.

Style jogi

Chyba nie skłamię, że stylów jogi powstało już przynajmniej setki, choć duża ich część ma z jogą, w moim subiektywnym odczuciu niewielkie części wspólne (np. beer yoga). Joga, mimo swoich starożytnych korzeni, jest bardzo żywą praktyką, odkrytą dla większości Świata w zasadzie dopiero w XX wieku. International Yoga Federation szacuje, że na Świecie jest ok. 300 milionów osób praktykujących jogę. Ta liczba cały czas rośnie. Stąd nie dziwi fakt, że pojawiają się wciąż nowe style. Omówię jednak tylko te najczęściej występujące w Polsce.

Joga Iyengara

Metoda stworzona przez B.K.S. Iyengara, najpopularniejsza w Polsce. Styl charakteryzujący się dużą dbałością o precyzję ułożenia ciała w asanie. W pozycjach pozostaje się przez dłuższy czas bez płynnych przejść między jednym ćwiczeniem, a drugim. Dużą wagę przywiązuje się do prawidłowego oddechu w pozycjach. W metodzie Iyengara używa się bardzo dużo różnych pomocy do jogi. Wśród nich są m.in. klocki, bolstery, krzesła, paski, koce, liny. Mają one na celu pomoc w dostosowaniu asan do poziomu i ograniczeń ćwiczących poprzez umożliwienie prawidłowego ustawienia ciała w pozycji. Pomoce są niezbędne także do wielu wariantów pozycji, które wzbogacają praktykę. Zajęcia jogi Iyengara mają dość surową „oprawę”. Raczej nie spotkamy muzyki, ezoteryki śpiewania czy mantr. Stosunkowo mało mówi się o duchowości, mimo, że celem praktyki asan jest wzmocnienie nie tylko ciała, ale także ducha. Być może stąd popularność tej metody w Świecie Zachodnim.

Dla kogo? Styl jogi stworzony przez B.K.S. Iyengara jest odpowiedni zarówno dla początkujących joginów, jak i tych zaawansowanych. Na każdym etapie ma praktykującemu wiele do zaoferowania. Personalizacja ćwiczeń sprawia, że jest to bezpieczny styl dla osób borykających się z problemami narządu ruchu (kontuzje stawów, bóle kręgosłupa, etc.).

Yin Joga

Styl jogi łączący w sobie elementy jogi i filozofii tao. Często nazywana „akupunkturą bez igieł”. Została stworzona przez Paula Zinka, który był jednocześnie nauczycielem jogi i sztuk walki. Z tego połączenia powstała Yin Yoga, która mniej skupia się na rozciąganiu i wzmacnianiu mięśni, a bardziej oddziałuje na tkanki łączne takie, jak ścięgna, kości, stawy oraz powięź – tkanki Yin. Tkanki łączne w przeciwieństwie do mięśni (tkanki Yang) lubią przede wszystkim delikatny ucisk, który jest stosowany przez dłuższy okres. W Yin jodze pracujemy bez pośpiechu i bardzo statycznie. Można powiedzieć, że jest w tym sensie przeciwieństwem jogi dynamicznej. Praca w asanie polega na odpowiednim ustawieniu ciała i dłuższym zatrzymaniu w docelowej pozycji, zazwyczaj od 3 do 5 minut. Dzięki takiej pracy stopniowo rozluźniamy i tonizujemy nasze tkanki łączne, a dzięki temu zyskujemy również ukojenie naszego układu nerwowego. Podobną, choć nieidentyczną formą jogi jest Joga Regeneracyjna stworzona przez Judith Hanson Lasater.

Dla kogo? Yin joga to propozycja dla osób szukających w jodze relaksu i regeneracji. Szczególnie dużo dla siebie wyniosą z tej praktyki osoby „sztywne” i noszące w swoim ciele dużo napięć. Ten rodzaj praktyki stanowi również świetne uzupełnienie pozostałych stylów jogi.

Kundalini Joga

Najbardziej tajemny i ezoteryczny wśród popularnych stylów jogi. Celem praktyki jest obudzenie, utożsamianej z siłą życia, mocy kundalini, która znajduje się u podstawy kręgosłupa. Jest bardzo nastawiony na rozwój duchowy, a przy tym bardzo wymagający fizycznie. Yoga Bhajan, najbardziej znany propagator tej metody jogi, jest to joga królewska, która dostępna była tylko dla wybranych. Na zajęciach spotkamy się z ezoteryczną oprawą i dużą różnorodnością stosowanych technik. Oprócz asan można spodziewać się m.in. ćwiczeń oddechowych (z oddechem ognia na czele), medytacyjnych, śpiewaniem mantr, stosowania mudr (specjalne układy rąk) i bandh (odpowiednie skurczenie i kontrolowanie określonych części ciała).
Dla kogo? Dla osób, które poszukują czegoś więcej niż zwykłe ćwiczenia fizyczne. Nie boją się ezoteryki i medytacji. Jest to praktyka dla tych, którzy chcą otworzyć się na pracę z energią i duchowością, a asany i pranajama to dla nich za mało.

Ashtanga Joga

Styl jogi stworzony przez Sri Sri Krishna Pattabhi Joisa. Dynamiczna forma jogi, w której asany wykonuje się w ściśle określonych sekwencjach połączonych płynnymi przejściami. Czas trwania w pozycji jest bardzo krótki (3-5 oddechów). Określana mianem medytacji w ruchu. Na zajęciach duży nacisk kładziony jest na synchronizację oddechu z ruchem. Ashtanga to bardzo wymagający fizycznie styl jogi, w którym pot leje się strumieniami. Mniejszą uwagę przywiązuje się do precyzji wykonania pozycji, a większą do przepływu energii, koncentracji na ruchu i bycia tu i teraz. Praktykami mocno zbliżonymi do Ashtanga Jogi jest bardziej różnorodna Vinyasa Flow Yoga, w której kolejność pozycji może ulegać zmianie, oraz zawierająca elementy fitnessu Power Yoga.

Dla kogo? Dynamiczne formy jogi takie, jak Ashtanga są dla wszystkich osób, które szybko się nudzą, nie są w stanie wytrzymać długotrwałego, statycznego trwania w asanach i poszukują silnej, fizycznej, aktywnej stymulacji. Ashtanga nie jest dobrym wyborem dla osób borykających się z kontuzjami. Wymaga dobrej kondycji i zdrowego narządu ruchu. Osobiście uważam, że nie jest to najlepszy wybór na początek przygody z jogą. Jeśli jednak decydujemy się postawić swoje pierwsze kroki właśnie na Ashtanga Jodze, to bardzo ważne jest, by znaleźć dobrego, doświadczonego nauczyciela, aby uniknąć bolesnych kontuzji (ta zasada tyczy się wszystkich stylów jogi, jednakże Ashtanga Jogi w szczególności)

Hot Yoga

Ten styl jogi wyróżnia się przede wszystkim tym, że praktykuje się go w pomieszczeniach, w których panuje wysoka temperatura, zwykle powyżej 40 stopni Celsjusza, a tajże duża wilgotność powietrza. Najbardziej znaną odmianą Hot Jogi jest Bikram Joga, której dodatkową cechą wyróżniającą jest ściśle określona sekwencja 26 asan i 2 ćwiczeń oddechowych. Bikram Joga została wymyślona i spopularyzowana przez Bikrama Choudhury, dość kontrowersyjną postać. Najbardziej popularna jest w Stanach Zjednoczonych. W Polsce, choć styl ten nie rozpowszechnił się tak, jak za oceanem, również są już miejsca oferujące ten rodzaj jogi Ćwicząc w warunkach „saunowych” ułatwia rozluźnienie mięśni, dzięki czemu możemy osiągać w ćwiczeniach większe zakresy. Wysiłek w takich warunkach również staje się większy. Można powiedzieć, że czerpie się korzyści z jogi i sauny jednocześnie.

Dla kogo? Hot Joga czy Bikram Joga są reklamowane jako odpowiednie dla każdego, w tym początkujących (z wykluczeniem przeciwskazań takich jak: ciąże, wady serca, zaburzenia odżywiania typu anoreksja, chemioterapia). Jednakże ten rodzaj jogi niesie ze sobą pewne zagrożenia, których warto być świadomym. Ze względu na fakt, że w cieple nasze mięśnie i stawy stają się bardziej elastyczne, możemy w ćwiczeniach pójść z rozciąganiem za daleko, co może się odbić niekorzystnie na zdrowiu. W moim odczuciu przed spróbowaniem jogi w wysokiej temperaturze warto mieć już za sobą doświadczenia w praktyce jogi, by znać swoje ciało i swoje ograniczenia. Generalnie ćwiczenie Bikram Jogi dla osób zdrowych nie powinno przynieść negatywnych efektów i nie jest moim zamiarem zniechęcenie do tego stylu jogi, jednakże polecałbym zachowanie czujności i większe wyczulenie na sygnały swojego ciała. Szczególnie w przypadku, gdy borykamy się z jakimiś problemami narządu ruchu.

Acro Joga

Styl jogi, który łączy w sobie elementy jogi, akrobatyki, a także tajskiego masażu. Powstał w 2003 roku za sprawą jego twórców Jenny Sauer-Klein oraz Jasona Nemera. Na zajęciach z tej metody dużo pracujemy z innymi ćwiczącymi. W głównej mierze na zajęciach wykonuje się pozycje, które wymagają obecności trzech osób: podstawy, latającego i asekurującego. Ćwiczenia wykonywane na Acro Yodze są zupełnie inne niż na bardziej tradycyjnych zajęciach jogi. Rozciągania jest również niewiele. Bardziej na zajęciach ćwiczymy równowagę, siłę, zaufanie do siebie i partnera oraz pokonywanie własnych ograniczeń. Tak naprawdę, Acro Yoga ma sporo elementów wspólnych z tradycyjną jogą i ma podobne cele do jogi pod kątem rozwoju psychofizycznego, lecz nie spotka się na niej zbyt wiele technik zwykle z jogą kojarzonych.

Dla kogo? W zasadzie dla wszystkich, którzy nie zmagają się z jakimiś ograniczeniami czy kontuzjami w ciele, które by były przeciwskazaniem. Nie są to zajęcia dla osób szukających bardziej tradycyjnej praktyki jogi, gdyż metody na niej stosowane są zupełnie inne. Z pewnością jest to oferta do rozważenia dla tych, którzy są ciekawi nowych wrażeń lub na zwykłej jodze się nie odnajdują ze względu np. na fakt, że potrzebują więcej bodźców.

Pozostałe style

Rodzajów jogi jest oczywiście więcej, lecz trudno byłoby omówić wszystkie z nich. Warto wymienić jeszcze:

• Aerial/Aero/Air Yogę, czyli jogę praktykowaną w powietrzu na specjalnym hamaku/chuście
• Sivananda Yogę bardziej statyczną formę jogi z mniejszą ilością pomocy niż w jodze Iyengara, za to z większym wgłębianiem się w filozofię jogi i stosowaniem technik oddechowych, mantr i medytacji
• Joga Śmiechu, czyli forma jogi koncentrująca się na wykorzystaniu śmiechu
• Joga hormonalna, joga skierowana przede wszystkim do Pań, której głównym celem jest uregulowanie gospodarki hormonalnej kobiet. Szczególnie tyczy się to problemów związanych z menopauzą, niedoczynnością tarczycy i płodności.

Autor: Marek Rogowski