Mówi się, że zero waste najłatwiej wprowadza się w domu. W tym miejscu to Ty wyznaczasz bowiem zasady. I to od Ciebie zależy, na ile zechcesz je zrealizować. W artykule podpowiadamy, jak zredukować produkcję odpadów w domu (niemal) do zera. 

Sposób działania wyznacza reguła 5R, którą opisujemy w artykule "Jak być zero waste na zakupach". Większość tych zasad bez trudu można zastosować w domowej przestrzeni, a przede wszystkim - kuchni i łazience. W tych miejscach gromadzimy bowiem najwięcej śmieci: opakowania po kosmetykach i żywności, zużyte akcesoria higieniczne i wiele innych. 

Kuchnia zero waste

Nie marnuj! 

Bywa, że co jakiś czas w workach na odpady ląduje również zepsuta żywność. Kupujemy za dużo i na zapas, żeby później wyrzucić nieprzydatne do spożycia jedzenie. Statystycznie przeciętny Polak marnuje rocznie prawie 250 kg pożywienia. To nie służy środowisku, a do tego jest nieetyczne, biorąc pod uwagę skalę głodu na świecie.

Eksperymentuj kulinarnie

Ten problem rozwiązuje przede wszystkim plan posiłków na cały tydzień i sporządzona zgodnie z nim lista zakupów. Nadmiar obowiązków i brak czasu nie zawsze pozwalają jednak na tak skrupulatne planowanie i codzienne gotowanie. Gdy więc w lodówce znów znajdą się produkty ze zbliżającą się datą ważności do spożycia, warto zdecydować się na kulinarne eksperymenty. Przy szczypcie kreatywności i otwartości na nowe smaki z pewnością uda się zamienić resztki jedzenia w apetyczne dania. Dla przykładu, z niezjedzonej zupy można przygotować sos do makaronu, z pozostałości warzyw - frittatę lub sałatkę, a z ugotowanych ziemniaków kluski. 

Innym rozwiązaniem jest zaniesienie jedzenia do tzw. jadłodzielni. To dostępne dla każdego specjalne lodówki na żywność, które kilka lat temu pojawiły się w największych miastach w Polsce.   

Bezpiecznie przechowuj żywność

Chcąc być zero waste, warto też zwrócić uwagę na sposób przechowywania żywności. Używanie do tego celu plastikowych woreczków jednorazowych sprawia, że produkty szybciej pleśnieją w lodówce. Ponadto każdy taki woreczek to dodatkowe obciążenie dla środowiska. Lepszym rozwiązaniem dla plastiku są chociażby oddychające woreczki poliestrowe wielokrotnego użytku do przechowywania owoców i warzyw. Warto stosować również szklane pojemniki. Możesz zabrać je do sklepu i poprosić o bezpośrednie nałożenie do nich sera, masła czy twarożku. Słoiki i wielorazowe woreczki jutowe znakomicie nadają się natomiast do przechowywania suchych produktów: makaronu, mąki, ziół, płatków owsianych. 

Świeżość produktów przedłużają również naturalne metody konserwacji, takie jak: mrożenie, suszenie czy kiszenie. Stosując je, przede wszystkim zapobiegasz marnowaniu żywności. W dodatku masz dostęp do sezonowych produktów przez cały rok, dzięki czemu ograniczasz potrzebę kupowania, np. mrożonych owoców i warzyw poza sezonem. 

Gotuj w domu

Chcąc uczynić swoją kuchnię zero waste, staraj się jak najwięcej żywności przyrządzać samodzielnie, zamiast kupować dania obiadowe w plastikowych opakowaniach albo zamawiać je na wynos. Wiele gotowych produktów da się przygotować w domu z łatwo dostępnych składników: nie tylko całe obiady, ale też sosy, kanapkowe pasty warzywne, konfitury, mleko roślinne, jogurt, majonez czy makaron. 

Gdy natomiast zabraknie Ci czasu i zapału do gotowania, staraj się wybierać pożywienie w słoikach. Szkło nadaje się do wielokrotnego przetwarzania w 100% (w odróżnieniu od plastiku, który można odzyskać jedynie w ⅕ ).  

Stosuj naturalne środki czystości

Plastik w kuchni pochodzi nie tylko z pożywienia, ale też akcesoriów i środków do mycia. Syntetyczne gąbki przestały być już jedynym wyborem, odkąd na rynku pojawiły się ich ekologiczne alternatywy. Nie szkodzą środowisku, a przy tym korzystnie wpływają na zdrowie. W przeciwieństwie do syntetycznych gąbek nie gromadzą bowiem ogromnych ilości bakterii i grzybów. 

Zmywaki w odsłonie zero waste powstają m.in. z sizalu, celulozy, juty czy loofah. Jeśli natomiast wolisz używać szczotkę kuchenną, wybierz tę z włosiem z włókna kokosowego i drewnianą rączką. Te akcesoria są naturalne, więc po zużyciu można wyrzucić je do bioodpadów lub domowego kompostownika. 

Nieco trudniej wyeliminować odpady po środkach czystości, choć nie jest to niemożliwe. W sklepie zero waste sprzedaje się takie produkty do własnych wielorazowych pojemników. Jeśli w Twojej okolicy nie ma takiego sklepu, możesz spróbować wykonać samodzielnie środki do czyszczenia kuchni (np. na bazie kwasku cytrynowego), a także wykonać płyn do mycia naczyń przy użyciu płatków mydlanych. Na rynku są również dostępne naturalne i ekologiczne preparaty, np. tabletki do zmywarki lub proszek do zmywarki w kartonowym opakowaniu. Poza tym warto zrezygnować z jednorazowych ręczników kuchennych na rzecz ich wielorazowych odpowiedników z bambusa lub organicznej bawełny. 

Segreguj śmieci 

Celem zero waste jest zredukowanie nienadających się do przetworzenia śmieci do jednego słoika rocznie. Pozostałe odpady segreguje się na papier, szkło, tworzywa sztuczne i metale (przy czym należy dążyć do całkowitej eliminacji tych dwóch ostatnich). Resztę wyrzuca się do bioodpadów i poddaje kompostowaniu. Do kompostownika może trafić nawet 95% odpadów organicznych, takich jak: skorupki jajek, skórki owoców i warzyw czy resztki po herbacie. W ten sposób nie tylko ograniczasz ilość śmieci, ale też otrzymujesz naturalny nawóz do wykorzystania w ogrodzie lub balkonowym ogródku. Na rynku są dostępne profesjonalne kompostowniki, choć takie urządzenie równie dobrze można wykonać samodzielnie, np. ze zużytego wiaderka.

Do segregacji pozostałych odpadów warto wykorzystywać stare reklamówki, kompostowalne worki na śmieci, papierowe torebki na bioodpady albo chociaż worki wykonane z tworzywa sztucznego z recyklingu.

Łazienka zero waste

Niekończącym się źródłem odpadów bywa również łazienka. Płatki kosmetyczne, plastikowe opakowania po kosmetykach, worki po papierze toaletowym, szczoteczki do zębów i wiele innych odpadów ląduje co jakiś w śmietniku. Ich ilość z powodzeniem można ograniczyć, zamieniając syntetyczne akcesoria na ich naturalne odpowiedniki.

Na rynku pojawia się coraz więcej takich zamienników, dzięki którym życie zero waste staje się łatwiejsze i dostępne dla każdego. Dość wspomnieć o maszynkach do golenia wielokrotnego użytku, wielorazowych podpaskach, kubeczkach menstruacyjnych czy chociaż papierze toaletowym z recyklingu sprzedawanym luzem. Inne akcesoria codziennego użytku opisujemy szczegółowo poniżej.   

Łazienkowe akcesoria - niezbędnik zero waste:

Naturalne kosmetyki zero waste

Znakomitym sposobem na ograniczenie odpadów w łazience jest samodzielne przygotowywanie kosmetyków. Z naturalnych półproduktów da się wykonać m.in. żel pod prysznic, szampon, krem do twarzy, balsam do ciała, mydło. 

Jeśli brakuje Ci czasu na ich przygotowanie, sięgaj po naturalne i ekologiczne kosmetyki zero waste w przyjaznych środowisku opakowaniach. Ograniczysz odpady i pomożesz planecie, używając produktów w kostce (mydeł, balsamów, szamponów). Działają skuteczniej niż kosmetyki w płynie ze względu na większą koncentrację cennych składników odżywczych. Poza tym są wydajniejsze i najczęściej zapakowane w kartonik nadający się do recyklingu. Poza nimi przyjaznym środowisku wyborem są również kosmetyki w szklanych buteleczkach.   

Naturalne środki do prania i czyszczenia łazienki 

W ostatnim czasie na popularności zyskują kule i orzechy piorące. Te pierwsze składają się z plastikowej kuli wielorazowego użytku z wymiennym wkładem piorącym. Drugie - to wysuszone łupiny orzechów bogate w pieniące się w kontakcie z wodą saponiny. Są w 100% naturalne i bardzo wydajne. Zużyte nadają się do kompostowania. 

Ekologiczne pranie umożliwia również proszek do prania w kartonie, sprzątanie zaś - naturalne preparaty do czyszczenia łazienki. Wszystkie te środki możesz kupić lub wykonać samodzielnie przy użyciu (w zależności od rodzaju preparatu) kwasku cytrynowego, sody oczyszczonej i płatków mydlanych.  

Ekologiczne gąbki i myjki do kąpieli

Syntetyczne gąbki gromadzą bakterie, a krusząc się uwalniają do wody cząsteczki mikroplastiku. Zużyte nie nadają się natomiast do ponownego przetworzenia. Alternatywą dla nich jest na przykład gąbka loofah, myjka z juty, konopi czy sizalu. Wszystkie są w 100% naturalne i biodegradowalne. Dodatkowo, dzięki nieco szorstkiej strukturze, zapewniają przyjemny peeling całego ciała. 

Bambusowa szczoteczka do zębów 

Życie szczoteczki do zębów trwa ok. 3 miesięcy. Jeśli jest wykonana z plastiku, dołącza po zużyciu do 7 mld podobnych jej akcesoriów, zalegających na wysypiskach śmieci na całym świecie. Ich rozkład zajmie setki lat. Tymczasem bambusowe szczoteczki do zębów rozkładają się w ciągu kilku miesięcy. To obecnie najpopularniejszy zamiennik plastikowych szczotek. Jeśli jest w 100% naturalny, może w całości trafić do pojemnika na bioodpady. Jeśli ma syntetyczne włosie - wystarczy tylko odłamać główkę i wrzucić ją do odpadów zmieszanych.

Wielorazowe płatki kosmetyczne

Szacuje się, że każdego roku wyrzucamy do śmietnika nawet 700 płatków kosmetycznych. Ich liczbę można jednak łatwo zredukować, stosując płatki wielorazowego użytku. Tylko ok. 5 z nich odpowiada rocznemu zużyciu jednorazowych odpowiedników. W dodatku wielorazowe płatki do demakijażu są zapakowane w kartonik nadający się do recyklingu. Możesz też spróbować samodzielnie uszyć płatki kosmetyczne, np. z bawełnianej koszulki do jogi, której już nie nosisz. 

Patyczki do uszu

W wielu łazienkach na stałe goszczą również higieniczne patyczki do uszu. Choć służą przez zaledwie kilkadziesiąt sekund, to żywot tych plastikowych akcesoriów trwa setki lat. Z tego powodu warto sięgać po patyczki higieniczne wykonane np. z bambusa i organicznej bawełny. To przyjazne środowisku materiały, ulegające 100% biodegradacji. Równie dobrze można je jednak zupełnie wyeliminować, używając do czyszczenia uszu rogu ręcznika.  

Dom zero waste

Nadawaj przedmiotom nowe życie

Przed wyrzuceniem odpadów do pojemnika, warto zastanowić się, czy dana rzecz nie zdoła jeszcze posłużyć w tej samej lub innej roli. Taka idea stoi za upcyklingiem, o którym mówi trzecia zasada zero waste - reuse. Polega on na nadawaniu odpadom większej wartości poprzez używanie ich w nowej funkcji. Najprostszym przykładem upcyklingu jest wykorzystywanie słoików do przechowywania żywności, tworzenie lejków z plastikowych butelek czy szycie wielorazowych woreczków z firanek. 

Możliwości upcyklingu sięgają jednak znacznie dalej, a granicą dla nich może być tylko wyobraźnia. Mnóstwa inspiracji dostarcza internet, w którym nie brakuje pomysłów na upcykling. Dla przykładu, z kartonów da się wykonać zabawki, ze starego kapelusza klosz do lampy, a ze zużytej piłki do gry w nogę - efektowną doniczkę. To znakomity sposób na ograniczenie śmieci i zakup nowych produktów, które za jakiś czas również staną się odpadami. 

Naprawiaj
 

Przed pochopnym wyrzucaniem odpadów przestrzega również inna, nieoficjalna zasada zero waste - naprawiaj (repair). Na śmietnikach często lądują sprzęty, które są już niemodne i mniej zaawansowane technologicznie, ale sprawne i możliwe do naprawienia. Zamiast wymieniać urządzenia na nowszy model, warto podjąć próbę ich naprawy, aby posłużyły przez dłuższy czas. Gdy okaże się, że nie ma dla nich ratunku, lepiej, o ile to możliwe, poszukać dla nich używanego, w pełni działającego zastępnika.  

Dlaczego warto być zero waste w domu? 

• Oszczędzasz czas na wynoszenie śmieci.
• Oszczędzasz pieniądze, naprawiając i samodzielnie wykonując przedmioty codziennego użytku.
• Budujesz dom i świat bez plastiku.
• Czerpiesz ogrom satysfakcji z samodzielnego wykonywania akcesoriów i pomagania planecie. 

Eliminowanie odpadów w domu tylko pozornie wydaje się trudne. W rzeczywistości wystarczy zmiana kilku nawyków i wybór naturalnych akcesoriów do kuchni i łazienki, aby zacząć prowadzić życie zero waste.